Hitler Almanyası’nda Berlin Sefirliği Hatıralarım
(1939-1942)
R.Hüsrev Gerede
Hazırlayan Hulûsi Turgut
İş Bankası Kültür Yayınları
Birinci basım Eylül 2020
740 sayfa
Yurt dışında Aziz vatanımıza yaptığı nacizhane hizmetlerini özellikle savaş sırasında hava saldırıları altındaki Berlin’de geçen çok çetin ve nazik siyasi görevini anlattığı kitap yediyüz sayfa olmasına karşın bir solukta okunuyor.
Görevi sırasında gerek Almanya’da gerekse Avrupa’da olan olayları bir istihbaratçı titizliği ile Türk dışışlerine gerek özel kurye gerekse şifre ile ülkeye yolluyordu. Almanya’da gerek Alman Brokrasisi gerekse Hitler ve çevresi tarafından çok sevilmekte ve sıkı arkadaşlık, dostluk içersinde geçen üç yıl.
Savaş döneminde Türkiye’nin tarafsız kalması, Almanya ile ticaretin artarak devam etmesi için canla, başla çalışmış.
Savaş döneminde Almanya bir tarafta halkın musikiye bağlılığını ve konserleri kadın, erkek birlikte eğlenme ve dinleme, diğer taraftan hava Ordusunun göklerde, kara Ordusunun yerlerde kahramanca dövüşmesinini seyrederken; içte nazilerin kabalıklarını ve gaddarlıklarını hayretle gözlemlemiştir.
Gerek Gerede’nin bu kitabı olsun gerek okuduğum başka kitaplarda Atatürk’e yakın kişilerin ve kamuda görevli kişileri ilk yıllarda olmasada zamanla onları pasifize etmişlerdir. Gerede izinli olarak geldiği Ankara’da üç ay geri gönderilmemiş sonunda akıbetini Alman Dış İşleri sorunca göndermek zorunda kalmışlar.
1939 İnsanların üzerine kabus gibi çöken İkinci dünya savaşı başladıktan iki gün sonra Japonya’dan Berlin’e gelmiş ve 27 Temmuz 1942 günü ülkeye dönmüştür. Dört yıl yedi ay uyduruk bir görevle tutulmuş hiçbir iş yaptırılmamış ve geçim zorluğu, evlat acısı zorlu yıllar. İnönü’nün ilgisiz tutumu çok güzel bir dönem kitabı.
Gerede’nin o yıllarda tuttuğu notlardan yola çıkarak 1960 yılında kaleme aldığı ve aile arşivinden fotoğraflarla zenginleşmiş güzel bir eser. İkinci Dünya Savaşındaki dış politika açısından okuyucuya oldukça düzgün ve doğru malumat vermiştir.
Gerek Osmanlı’da gerek Cumhuriyette aldığı görevler.
1912 Balkan Savaşında 7. TEMA’n kurmay başkanı
1913 Atina Askaeri ateşeliği
1914 Birinci dünya savaşından önce Genel Kurmayda görev.
1914-1917 Kazım Karabekir Paşa komutasında Kafkas Ordusu Harekât Ordu kurmay başkanı.1915 Trabzon’da toplanan Kafkas Barış Komisyonu üyeliği.
1918 Genel Kurmay Genel Süvari müfettişliği.
Osmanlı Meclisi Trabzon mebusu.
Büyük Millet meclisi 1923 Trabzon mebusu.
Budapeşte Büyükelçisi 1924-1926
Sofya Büyükelçisi 1926-1930
Tahran Büyükelçisi 1930-1934
Tokyo Büyükelçisi 1936-1939
Berlin Büyükelçisi 1939-1942 Tip Rio dö Jeneiro Büyükelçisi 1947-1949
Bu kadar dolu bir kişiye 1942-1947 yılları arasında dört yıl yedi ay iş verilmeden atıl bir durumda ülkede tutuldu. Bence en büyük suçu 19 Mayıs 1919 yılında Atatürk’ün yanında Samsun’a çıkan 18 kurmaydan biri olması.Ve Berlin’den ayrılırken Hitler nadide bir hediye verir ve özel treni ile Alman sınırına kadar gönderir. Berlin’den gidişi hiç kimseye nasip olmayacak kadar görkemli olur.
İyi okumalar.
8 Nisa’n 2021
ESKİŞEHİR